Mâm cúng giao thừa luôn là nghi lễ quan trọng mở đầu năm mới, và mỗi vùng miền lại mang một nét đặc trưng riêng trong cách chuẩn bị. Bước sang Tết Bính Ngọ 2026, nhiều gia đình muốn tìm hiểu cách bày biện mâm lễ sao cho trọn vẹn và đúng truyền thống. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm rõ mâm cúng giao thừa của ba miền Bắc – Trung – Nam để chuẩn bị đầy đủ và trang nghiêm nhất.
Cúng giao thừa là gì? Cúng giao thừa có ý nghĩa gì?
Cúng giao thừa (hay Lễ Trừ Tịch) là nghi lễ truyền thống quan trọng trong Tết Nguyên đán, diễn ra đúng thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Đây là nghi thức tiễn vị thần cai quản năm cũ, đón vị thần mới, đồng thời thể hiện lòng thành kính với gia tiên và gửi gắm mong ước về một năm bình an, may mắn.
Ý nghĩa sâu xa của lễ Trừ Tịch nằm ở việc “xua đi” những điều không may trong năm cũ và “đón nhận” vận khí tốt đẹp cho năm mới. Người Việt xem đây là thời điểm giao hòa giữa trời đất và con người, là khoảnh khắc bày tỏ sự tri ân với chư vị thần linh và cầu chúc cho gia đình có một năm an khang, thịnh vượng.
Đối với người kinh doanh, cúng giao thừa còn mang ý nghĩa mở đầu cho hoạt động làm ăn năm mới. Quan niệm “đầu xuôi đuôi lọt” khiến lễ cúng càng được chuẩn bị trang trọng và chu đáo, như một lời gửi gắm hy vọng về buôn bán thuận lợi, tài lộc dồi dào và công việc suôn sẻ trong suốt cả năm.
Xem thêm: Bùa Không Dùng Nữa Thì Làm Gì? Có Nên Vứt Bùa Đi Không?
Lễ cúng giao thừa diễn ra khi nào, ở đâu?
Lễ cúng giao thừa được thực hiện đúng vào thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, tức từ 23 giờ 30 đến 0 giờ 30 đêm 30 Tết (theo âm lịch). Đây là khoảnh khắc linh thiêng nhất của Tết Nguyên đán, tượng trưng cho việc bỏ lại những điều không may của năm cũ và đón nhận năng lượng mới của năm mới. Gia chủ thường tranh thủ chuẩn bị mâm cúng trước đó để đúng giờ thiêng có thể bắt đầu nghi lễ.
Theo truyền thống, lễ cúng giao thừa thường được tiến hành ở hai vị trí:
- Cúng ngoài trời: Đây là nghi thức chính, dùng để tiễn vị thần cai quản năm cũ và nghênh đón vị thần mới. Lễ cúng ngoài trời thể hiện sự trang trọng và hướng về trời đất.
- Cúng trong nhà: Nhằm báo cáo gia tiên, mời ông bà về ăn Tết cùng con cháu và cầu mong sự phù hộ cho năm mới.
Nhiều gia đình thực hiện cả hai lễ cúng để trọn vẹn ý nghĩa: một nghi thức hướng thần linh, một nghi thức hướng gia tiên – đúng với phong tục lâu đời của người Việt.
Xem thêm: Tam Thế Phật Gồm Những Vị Phật Nào? Cách Thờ Tượng Phật Tam Thế Tại Gia
Mâm cúng giao thừa 3 miền Bắc Trung Nam có những gì?
Mỗi vùng miền lại có cách chuẩn bị mâm cúng giao thừa mang hương vị và phong tục riêng, tạo nên bản sắc rất đặc trưng khi bước sang năm mới. Từ Bắc, Trung đến Nam, những món ăn được lựa chọn không chỉ để dâng lễ mà còn thể hiện mong ước bình an, no đủ cho gia đình.
Mâm cúng giao thừa miền Bắc
Mâm cúng giao thừa miền Bắc thường mang nét truyền thống, trang trọng và thiên về sự đủ đầy. Các gia đình thường chuẩn bị các món:
- Gà trống luộc nguyên con
- Bánh chưng, giò lụa, xôi gấc
- Nem rán, canh măng, miến, đĩa dưa hành
- Mâm ngũ quả (chuối xanh, bưởi, đào/quýt, hồng, táo…)
- Rượu trắng, nước, trầu cau, vàng mã
Mâm cúng miền Bắc chú trọng sự chỉn chu và hình thức, tượng trưng cho mong muốn năm mới trọn vẹn, sum vầy và may mắn.
Mâm cúng giao thừa miền Trung
Người miền Trung chịu ảnh hưởng khí hậu khắc nghiệt nên mâm cúng thường thể hiện sự giản dị nhưng vẫn ấm cúng và đầy đủ. Một số món điển hình:
- Bánh tét, xôi, giò, chả
- Thịt luộc, bò kho, hoặc thịt kho tùy vùng
- Các món mặn truyền thống: ram (nem), gà luộc, canh bóng
- Mâm ngũ quả (thường có mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, thơm)
- Rượu, nước, nhang đèn, trầu cau, hoa cúc vàng
Mâm cúng miền Trung không quá cầu kỳ nhưng rất chỉn chu, thể hiện sự kính trọng và mong cầu bình an trước biến động thời tiết.
Xem thêm: Top 15+ Tượng Phật Phong Thủy Trấn Trạch Mang Lại Tài Lộc, Bình An
Mâm cúng giao thừa miền Nam
Người miền Nam ưa sự phóng khoáng, thoải mái nên mâm cúng thường đa dạng món ăn và màu sắc. Những món phổ biến gồm:
- Bánh tét, xôi vò, xôi đậu
- Thịt kho hột vịt, canh khổ qua (mong “khổ qua” đi hết)
- Gà luộc hoặc vịt luộc
- Mâm ngũ quả đặc trưng: mãng cầu – dừa – đu đủ – xoài – thơm (cầu vừa đủ xài thơm)
- Rượu, nước, hoa vạn thọ, trầu cau, nhang đèn
Mâm cúng miền Nam giàu ý nghĩa cầu mong may mắn, đủ đầy và thuận lợi cho năm mới.
Mâm cỗ giao thừa có cúng chay hay không?
Mâm cỗ giao thừa không bắt buộc phải cúng chay hay cúng mặn; điều này hoàn toàn tùy thuộc vào truyền thống và quan niệm của mỗi gia đình. Nhiều người chọn mâm cỗ chay để giữ sự thanh tịnh, tránh sát sinh trong khoảnh khắc chuyển giao năm mới, hoặc vì gia đình theo tín ngưỡng Phật giáo.
Ngược lại, mâm cỗ mặn vẫn rất phổ biến, đặc biệt với những gia đình coi đây là bữa cơm sum vầy cuối năm cùng tổ tiên, thường gồm gà luộc, bánh chưng, xôi, giò và các món truyền thống. Dù chọn cách nào, điều quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành kính và sự trọn vẹn trong nghi lễ, chứ không phải việc mâm cỗ có chay hay mặn.
Đặt mâm cúng giao thừa ở đâu?
Việc đặt mâm cúng giao thừa phụ thuộc vào loại lễ bạn thực hiện: cúng trong nhà hay cúng ngoài trời. Với lễ cúng giao thừa ngoài trời, mâm cúng được đặt trước sân, trước cửa nhà hoặc trên một bàn sạch ở khoảng thoáng trước nhà. Ý nghĩa của lễ cúng ngoài trời là dâng hương để tiễn các vị Hành Khiển cũ và nghênh đón các vị Hành Khiển mới cai quản năm tiếp theo, nên không đặt trong không gian kín.
Còn lễ cúng giao thừa trong nhà thường được đặt trên bàn thờ gia tiên hoặc một bàn nhỏ kê phía trước bàn thờ, bảo đảm sạch sẽ, trang nghiêm và tránh luồng gió mạnh. Dù đặt ở đâu, mâm cúng cần được sắp xếp gọn gàng, hướng về không gian khoáng đạt và tạo sự thành kính trong khoảnh khắc chuyển giao năm mới.
Xem thêm: Tượng Phật Di Lặc Đặt Ở Đâu Trong Nhà Để Thu Hút Tài Lộc?
Văn khấn cúng giao thừa Bính Ngọ 2026
2 bài khấn cúng giao thừa Bính Ngọ 2026 chuẩn dành lễ cúng cho ngoài trời và ở trong nhà.
Văn khấn cúng giao thừa ngoài trời Bính Ngọ 2026
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn Thần.
Kính lạy các Ngài Cựu niên Đương cai Hành Khiển, Đương cảnh Thành Hoàng, các vị Thổ Địa, Táo Quân.
Kính lạy các Ngài Tân niên Đương cai Hành Khiển: ……… [Tên vị Quan Hành Khiển năm Bính Ngọ]
Kính lạy các Ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Táo quân, Thần linh bản xứ.
Tín chủ (chúng) con là: ……………………………………………..
Ngụ tại: ………………………………………………………………….
Giờ phút Giao thừa vừa tới, năm cũ Ất Tỵ đã qua, đón mừng năm mới Bính Ngọ sắp đến.
Hôm nay, nhân buổi Giao thừa, Tín chủ con thành tâm sắm sanh hương hoa, đèn nến, quả cau lá trầu, trà rượu, bánh kẹo, lễ vật (nếu có mâm lễ mặn thì đọc: xôi gà, chân giò…), dâng lên trước án.
Chúng con thành tâm kính lễ:
Cung tiễn Ngài Cựu niên Hành Khiển năm Ất Tỵ, mãn nhiệm kỳ lui về Thiên đình.
Cung nghênh Ngài Tân niên Đương cai Hành Khiển năm Bính Ngọ, quang lâm hạ giới, nhận nhiệm vụ cai quản nhân gian.
Chúng con cũng xin kính mời các vị Tôn Thần, Thần linh bản xứ, Ngài Bản cảnh Thành Hoàng, Ngài Thổ Địa, Thổ Công, Táo Quân, Long Mạch… giáng lâm án tiền, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.
Cúi xin các Ngài phù hộ độ trì cho Tín chủ chúng con cùng toàn thể gia quyến bước sang năm mới Bính Ngọ:
Bách bệnh tiêu tán, vạn sự hanh thông. Tài lộc dồi dào, gia đạo hưng long. Phúc thọ miên trường, an khang thịnh vượng.
Cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa.
Chúng con lòng thành kính tạ, cúi xin chư vị Tôn Thần chứng giám.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Sau khi khấn xong, vái 3 vái. Đợi hương tàn khoảng 1/3 hoặc 1/2 thì hóa vàng mã và lễ tạ.
Lưu ý: Trong quan niệm dân gian, mỗi năm sẽ do một vị Quan Hành Khiển khác nhau cai quản, và tên của các vị này thường được ghi trong lịch vạn niên. Chẳng hạn, năm Bính Ngọ có vị Tần Vương Hành Khiển trông coi.
Trường hợp gia chủ không nắm rõ tên vị Hành Khiển của năm mình cúng, hoàn toàn có thể khấn chung theo cách: “Ngài Đương niên Hành Khiển Quan, cùng các vị Phán quan, Binh tướng.”
Xem thêm: Tìm Hiểu Cây Ngải Luyện Bùa – Trồng Cây Ngải Trước Nhà Có Tốt Không?
Văn khấn cúng giao thừa trong nhà Bính Ngọ 2026
Bài khấn cúng giao thừa trong nhà dưới đây được sử dụng khi làm lễ trước bàn thờ gia tiên, nhằm bày tỏ lòng thành kính, sự biết ơn của con cháu đối với ông bà tổ tiên và các vị thần linh cai quản trong gia đình như Thổ Công, Táo Quân,…
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Kính lạy:
- Các Ngài Thần linh Thổ Công, Táo Quân, Thần Tài, vị tiền bản xứ.
- Kính lạy Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ.
- Kính lạy Cửu huyền thất tổ, nội ngoại chư vị Tiên linh.
Tín chủ (chúng) con là: ……………………………………………..
Ngụ tại: ………………………………………………………………….
Hôm nay, nhân Giao thừa tiễn năm cũ Ất Tỵ, đón năm mới Bính Ngọ. Toàn gia chúng con thành tâm sắm sửa hương hoa, trà quả, mâm cỗ cúng tất niên, dâng lên trước án.
Kính mời các Ngài Thần linh bản gia, Thổ Công, Táo Quân lai lâm chứng giám.
Chúng con thành tâm kính mời các Cụ Cửu huyền thất tổ, các Cụ Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em (những người đã khuất…) nội ngoại Tiên linh, cúi xin thương xót con cháu, giáng về linh sàng, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, về vui hưởng Tết cùng con cháu.
Cúi xin các Ngài và chư vị Gia tiên phù hộ độ trì cho toàn gia chúng con bước sang năm mới Bính Ngọ 2026:
Mạnh khỏe dồi dào, bình an vô sự. Làm ăn phát đạt, tấn tài tấn lộc. Gia đình hòa thuận, con cháu thảo hiền.
Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
(Vái 3 vái).
Cách cúng giao thừa chuẩn theo nghi thức truyền thống
Để nghi lễ giao thừa diễn ra trang nghiêm, gia chủ thường chuẩn bị từ trước giờ Tý. Người chủ lễ (thường là đàn ông trong nhà) tắm rửa sạch sẽ, ăn mặc chỉnh tề và có thể súc miệng bằng rượu thơm để thanh tịnh trước khi hành lễ. Hai mâm cúng — ngoài trời và trong nhà — cần được kiểm tra lại để bảo đảm đủ lễ vật, sau đó thắp đèn, nến và hương.
Đúng thời khắc giao thừa (từ 23 giờ), gia chủ bắt đầu với mâm cúng ngoài trời nhằm tiễn các vị thần năm cũ và đón các vị Hành Khiển của năm mới. Khi hương đã cháy được khoảng 2/3, gia chủ vào nhà tiếp tục dâng hương lên bàn thờ tổ tiên và thần linh, đọc văn khấn trong nhà để mời ông bà về sum họp cùng con cháu trong những ngày đầu năm.
Xem thêm: Những Nét Đặc Trưng Của Thiết Kế Nội Thất Phong Cách Nhật Bản
Cúng giao thừa nên quay về hướng nào?
Cúng giao thừa quay hướng nào phụ thuộc vào hướng đón các vị Hành Khiển cai quản năm mới, chứ không cố định theo một hướng bất kỳ. Mỗi năm sẽ có một vị Hành Khiển khác nhau, và hướng cúng thường dựa trên hướng xuất hiện tượng trưng của vị thần năm đó theo quan niệm dân gian. Tuy nhiên, nếu gia chủ không nắm rõ thông tin chính xác, hoàn toàn có thể đặt mâm cúng quay ra khoảng không thoáng đãng trước nhà, sao cho trang trọng, sạch sẽ và thuận tiện cho việc hành lễ.
Với mâm cúng trong nhà, hướng không bắt buộc; gia chủ chỉ cần đặt trên bàn thờ hoặc bàn kê trước bàn thờ, giữ sự nghiêm trang và gọn gàng. Điều quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành, không phải việc xoay đúng một góc độ tuyệt đối nào.
Cúng giao thừa xong phải làm gì?
Sau khi hoàn tất lễ cúng giao thừa ngoài trời và trong nhà, gia chủ chờ hương cháy được khoảng 2/3 thì bắt đầu hóa vàng (nếu có vàng mã kèm theo) và rót rượu hoặc nước để tạ lễ. Lễ vật trên mâm có thể hạ xuống để thụ lộc, chia cho các thành viên trong gia đình như một cách lấy may đầu năm. Bàn thờ cần được thu dọn gọn gàng, dập nến an toàn và giữ không gian sạch sẽ, trang nghiêm.
Nhiều gia đình cũng nhân thời điểm ngay sau giao thừa để mở cửa nhà, đón sinh khí mới, hoặc khai bút – xông đất, tùy truyền thống mỗi nơi. Điều quan trọng là giữ tâm thế hoan hỉ, thanh tịnh để khởi đầu năm mới trọn vẹn.
Dù mỗi miền có cách bày mâm cúng giao thừa khác nhau, điểm chung vẫn là sự thành kính và mong ước bình an cho năm mới Bính Ngọ 2026. Chỉ cần chuẩn bị chu đáo và giữ tấm lòng hướng thiện, gia đình bạn đã có một nghi lễ giao thừa trọn vẹn. Hy vọng bài viết Northinterior giúp bạn tự tin hơn khi sắp lễ và đón năm mới trong không khí sum vầy, đủ đầy.
Xem thêm: Hướng Dẫn Cách Chọn Đầu Ghi Hình Camera Phù Hợp Và Sử Dụng Hiệu Quả Nhất